گشت‌وگذار در دیار سراب ها

دشت الشتر در شمال استان و در میان مناطق کوهستانی با ارتفاع بالاتر از ۱۵۰۰ متر قرارگرفته است. این دشت بستر پرتراکم‌ترین نقاط روستایی کم‌جمعیت استان به شمار می‌رود و مساحت آن بالغ‌بر ۳۰ هزار هکتار است.

شهرستان سلسله یکی از مناطق بکر و دارای پتانسیل بالای گیاهی و جانوری در لرستان بوده به‌نحوی‌که ۵۰۰ گونه گیاهی و ۲۰۰ گونه جانوری در این شهرستان وجود داشته و قسمت اعظم دو منطقه حفاظت‌شده «سفیدکوه» و شکار و صید ممنوع «گرین» در این شهرستان واقع‌شده است.

رشته‌کوه گرین از رشته‌کوه‌های مهم غرب ایران است که در شمال استان لرستان قرار دارد. گرین از رشته‌کوه‌های بلند زاگرس است که در ادامه اشترانکوه قرار دارد و طول آن به بیش از ۱۸۶ کیلومتر می‌رسد.

گرین از غرب به دلفان، از شمال به نهاوند، از شرق به شهرستان بروجرد و از جنوب به شهرستان سلسله محدود می‌شود و طبیعت گردان می‌توانند از هر نقطه به تماشای قلل مرتفع و زیبای گرین بنشینند.

رشته‌کوه گرین هرساله میزبان کوهنوردان و طبیعت گردان حرفه‌ای است که در فصل‌های بهار و تابستان به این منطقه بکر سفر می‌کنند.

قله‌های بلند آن شامل «یال کبود» و کوه «چهل نابالغان» در جغرافیای الشتر واقع‌شده و دیگر قله بلند رشته‌کوه گرین «بازگیر» است که در الشتر قرار دارد.

گردشگری با طعم چیدن میوه‌ها و صیفی‌جات تازه از باغات الشتر

در منطقه گرین اکثر گونه‌های جانوری و گیاهی لرستان وجود دارد به‌نحوی‌که ۱۵ درصد تنوع زیستی کشور را در این منطقه می‌توان مشاهده کرد.

از گونه‌های شاخص جانوری منطقه می‌توان به خرس، پلنگ، کل و بز، گرگ خاکستری، کفتار، خرگوش و  … اشاره کرد.

وجود آب‌وهوای معتدل باعث شده تا عمده باغات گردو، زردآلو، سیب و گیلاس در این خطه سرسبز لرستان جای بگیرند؛

در کنار این باغات در سراسر شهرستان سلسله مزارعی وسیع از صیفی‌جات ازجمله خیار به چشم می‌خورد و بهترین نوع خیار در لرستان مختص به «الشتر» مرکز شهرستان سلسله است.

در بهار و تابستان با گذر از جاده‌ها و معابر روستاهای شهرستان سلسله می‌توان نوبرانه‌های فصل که به‌تازگی از مزارع و باغات چیده شده و برای فروش در کنار جاده‌ها بسته‌بندی‌ شده‌اند را دید تا گردشگری در شهرستان سلسله با صرف میوه‌ها و صیفی‌جات تازه همراه باشد.

سراب حیات‌بخش «زز»

سراب «زز» در فاصله ۵ کیلومتری شهر الشتر با آبی زلال، نشاط بخش روح انسان است، جایی که جوش‌وخروش سراب از سرچشمه آن تا آرامش و زلالی سراب در پایین‌دست، طبیعتی حیات‌بخش خلق کرده است و هر مسافری که از این منطقه عبور می‌کند بی‌شک ساعتی از روز خود را در کنار این سراب می‌گذراند و روح خود را جلا می‌دهد.

سراب «زز» با گذر از مزارع و باغات مختلف، این اراضی را نیز آبیاری می‌کند تا کشاورزی و باغداری منطقه را نیز رونق دهد.

طبیعت بهشت‌وار لرستان و خروش رودخانه زلال «کهمان»

سراب و چشمه زلال کهمان در فاصله تقریباً ۱۵ کیلومتری شمال الشتر از کوه گرین سرچشمه گرفته و در مسیر خود به سمت الشتر انواع درختان از جمله گردو با عمر بعضاً ۵۰۰ سال و قطر چندین متر و محصول صدها تنی گردو، گلابی، آلو، انجیر، زالزالک و بلوط را سیراب می‌کند و به رودخانه کهمان مبدل می‌شود.

سرچشمه ابتدایی رودخانه کهمان، چشمه «تخت شاه» و چشمه‌های اطراف آن است که پس از جاری شدن در درون دره کهمان، آب چشمه سراب «خاصان» و دیگر چشمه‌های اطراف به آن پیوسته و رودخانه کهمان را شکل می‌دهند.

چشمه و آبشار و باغ را یکجا در «کاکارضا» ببینید

کاکا رضا منطقه نمونه گردشگری لرستان در شهرستان سلسله است و شامل روستا، سراب، آبشار و رودخانه زیبایی بوده و مجموعه‌ای از زیبایی‌های طبیعت را یکجا جمع کرده است.

سراب گلهو از زیبایی‌های منطقه گردشگری کاکارضا است؛ «هو» در زبان پهلوی به معنی خوب و نیکو بوده و «گل‌هو» به معنی مکان گل‌های خوب است.

این منطقه در شمال شرق روستای کاکا رضا و در دامنه کوه‌ زرین مشت قرارگرفته و دارای دو سراب دائمی و یک سراب فصلی است. در کنار سراب گل‌هو، دو درخت کهن‌سال چنار سایه گسترده‌اند.

این منطقه ییلاق عشایر روستا است و در حال حاضر به‌عنوان کمپینگ گردشگری عشایری توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع و گردشگری مورداستفاده قرار می‌گیرد.

آبشار ورتختان در چهار کیلومتری شرق روستای کاکارضا قرار دارد؛ آب سراب گل‌هو در منطقه ورتختان آبشاری زیبایی را شکل داده که در فصل بهار پذیرای بسیاری از گردشگران است.

کرانه رودخانه کاکا رضا از روستای کاکا رضا به سمت شرق، به طول ۲۰ کیلومتر به‌واسطه داشتن زیبایی‌های طبیعی و جنگل‌های بلوط اطراف رودخانه و داشتن آب آشامیدنی تازه و گوارا به‌عنوان یک تفرجگاه عمومی مورداستفاده گردشگران قرار می‌گیرد.

تفریحگاه زمین‌های کشاورزی اطراف روستا را در بر گرفته و باغ‌های میوه‌ سرسبزی همچون سیب، گلابی، آلو، گردو و… زیبایی کم‌نظیری را به این روستا بخشیده‌اند.

روایتگری بنایی تاریخی از فرهنگ غنی لَک‌ها

در ۴۸ کیلومتری شمال غربی استان لرستان اثری تاریخی به نام قلعه‌ مظفری قرار دارد که بیانگر قدمت و تمدن قوم لک و به‌ویژه مردمان مهمان‌نواز سلسله است.

این اثر ارزشمند تاریخی که در حال حاضر به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی شهرستان سلسله به شمار می‌رود در اواخر دوران قاجاریه توسط سید مهدی خان امیر منظم و بعدها توسط مهر علی‌خان امیر منظم(حسنوند) بناشده است.

معماری این اثر تاریخی مربوط به پهلوی اول بوده که مصالح به‌کاربرده در این اثر از چوب و آجر و خشت خام استفاده‌شده و معماری آن طاق ضربی است.

درگذشته بخشی از این بنای تاریخی به‌عنوان دارالحکومه و بخش دیگر این بنا به‌عنوان محلی برای برگزاری مراسمات ملی و مذهبی استفاده‌شده است به‌طوری‌که در مناسبت‌های مذهبی و در ایام مختلف سال این مکان تاریخی به‌عنوان مکانی برای روضه‌خوانی و برگزاری مراسمات عزاداری استفاده‌شده است.

همچنین این اثر تاریخی محلی برای تجمع ریش‌سفیدان و بزرگان منطقه برای تصمیم‌گیری و یا مراسماتی چون «خون صلح» و دوستی و رفع کدورت‌ها بین طوایف و حل کردن مشکلات مردم و غیره بوده است.

این اثر تاریخی شهرستان سلسله با شماره ۴۱۴۶ در سال ۱۳۸۰در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

دشت الشتر به خاطر مرغزارهای غنی و پرآب پرورشگاه اسب‌های هخامنشی بوده است

 شهرستان سلسله یکی از حاصلخیزترین، پرآب‌ترین و غنی‌ترین دشت‌های ایران است،  آب این دشت و مسئله پرآبی این دشت و جایگاهی که در بحث آب داشته باعث شده اولین اداره امور آب استان در الشتر ایجاد شود.

در حوزه  تاریخی، در چند منبع تاریخی غیر موثق آمده است که دشت الشتر به خاطر مرغزارهای غنی و پرآب پرورشگاه اسب‌های هخامنشی بوده است و منابع موثق مثل منابع دوران اسلامی، نزهه العلوم، حمدالله مستوفی و یاقوت حموی اذعان داشته‌اند که «الشتر شهری است که از آن فندق فراوان خیزد».

 ازلحاظ تاریخی قدیمی‌ترین بنایی که در الشتر داریم و هسته اولیه شهر دور آن شکل‌گرفته، قلعه‌ای به نام قلعه مظفری است. خانه‌های قدیمی در اطراف آن احداث‌شده و خوانین و متنفذان شهر در این قلعه بر مردم حکومت کرده‌اند.

 چند اثر مهم در الشتر و اطراف آن داریم که به دوره‌های پیش‌ازتاریخ برمی‌گردد، در دامنه‌های جنوبی کوه گرین و دره «خرگوش ناب»، چند محوطه پیش‌ازتاریخ با قدمت ۲۰ و ۳۰ هزار سال وجود دارد؛ جزو مهم‌ترین سکونتگاه‌ها بوده‌اند.

 قدمت غار «مرکوردل» و اشکفت جوانمرد به دوره غارنشینی یا پارینه‌سنگی برمی‌گردد.

«گریران» بزرگ‌ترین سایت باستانی شهرستان سلسله

 در دوره‌های بعد مثل عصر نوسنگی، مس‌سنگی و عصر مفرغ محوطه‌ها و تپه‌های بزرگی مثل تپه‌های «بُتَکی» و «گریران» در شهرستان سلسله داریم، و گریران بزرگ‌ترین سایت باستانی شهرستان سلسله و شمال لرستان به‌حساب می‌آید و احتمالاً با توجه به وسعت زیادی که دارد در دوران تاریخی و شهرنشینی هزاره دوم و سوم یک شهر بوده است.

 چندین گور باستانی مثل گورهای خرپشته‌ای در این شهرداریم که نمونه آن در لرستان زیاد است و قدمت آن‌ها به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد می‌رسد.

 پل‌های تاریخی زیادی در الشتر داریم که روی رودخانه کهمان احداث‌شده‌اند، پل «چله کش» از جمله این پل‌ها است؛ همچنین پل «شاپوری دوآب» و پل «شاپوری کاکا رضا» نیز از پل‌های دوره پهلوی و قاجار هستند و کتیبه هم دارند که مربوط به «یوسف معمار فشنگ چی» معمار دوره پهلوی بوده است.

دژ باستانی «شینه» و آب‌ بناهای دست کَند

 چند اثر مهم دست کند در سلسله داریم، یکی دژ باستانی به نام «شینه» است که در رأس یک کوه به نام «شاداب کوه» قرار دارد،  در این اثر با مساحت زیادی آب‌انبارهای بزرگی روی صخره‌های سخت تراش داده‌شده و دست کند شده‌اند و افراد در این منطقه سکونت کرده‌اند.

 این منطقه بخشی از آب بناهای تاریخی استان و بخشی از گنجینه آب لرستان است که در حال مستند شدن هستند، این آب بناها برای انباشت آب در فصول گرم بوده است و در دل کوه‌ها ساخته‌شده‌اند تا از آن استفاده کنند.

 زمانی که با کاهش آب مواجه می‌شده‌اند از این آب بناها استفاده می‌شده و مورد بهره‌برداری آیینی یا مصرفی قرار می‌گرفته‌اند.

 از دیگر ویژگی‌های شهرستان سلسله، وجود مقبره‌های دوران اسلامی ازجمله مقبره امامزاده محمدی در روستای امیر است،  این مقبره یکی از مقبره‌های باستانی شهرستان سلسله است، همچنین بقایای آتشکده آذرخش را در نزدیکی سراب امیر الشتر داریم.

سراب‌های متعددی که «الشتر» را طراوت و سرسبزی می‌دهد

 شاخص‌ترین اثر طبیعی این شهرستان، سراب کهمان است که از دامنه‌های جنوبی کوه گرین سرچشمه گرفته و الشتر را مشروب کرده و درنهایت از منطقه دوآب به کشکان می‌ریزد.

سراب سیاهپوش، سراب زز، سراب امیر و … ازجمله سراب‌های شاخص شهرستان سلسله است، در شهرستان سلسله سراب هنام را داریم که در کنار آن خانه تاریخی جالبی به نام خانه رحمتی‌ها واقع‌شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

 سراب گلهو و سراب خاصو از دیگر سراب‌های شهرستان سلسله است، آبشارهای خیلی خوبی در دامنه گرین داریم، آبشاری با ارتفاع ۱۵۰ متر است که در دامنه آن لاله‌های واژگون می‌روید؛ آبشار «ور تختان» در کاکا رضا نیز از دیگر آبشارهای شهرستان سلسله است.

«خط وشا» قرآن با قدمت هزار ساله در روستای دکاموند

 قرآن خط وشا در روستای دکاموند ۱۰۰۰ سال قدمت دارد و در فهرست میراث منقول معنوی ثبت‌شده است، این قرآن از قرآن‌های نادر ایران است و به خط کوفی نوشته‌شده است.

 ملامنوچهر کولیوند از شعرای بزرگ لک زبان بوده است و مقبره آن در شهرستان سلسله مرمت‌شده است،  ماشته بافی، چادر بافی، گلیم‌بافی، منبت، مشبک و … ازجمله صنایع‌دستی شهرستان سلسله است.

 روستای کاکا رضا در سلسله از مکان‌های گردشگر پذیر است، با آن چشم‌اندازهای زیبا، قلل مرتفع گرین مثل ولاش، برنجه و… برای کوهنوردی و طبیعت‌گردی واقعاً بی‌نظیر است.

تجلی معماری بومی لرستان در «قلعه مظفری»

 قلعه مظفری در مرکز شهر الشتر است این اثر تاریخی در بافت قدیم شهر الشتر قرار دارد که متأسفانه الآن خانه‌های اهالی اطراف آن را محاصره کرده و حریم آن باید آزاد شود؛ این خانه چندین بار مرمت‌شده و خوشبختانه استحکام‌بخشی شده است.

 این خانه مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است و بر اساس معماری بومی لرستان احداث‌شده است، 

حیاط بزرگ با دوطبقه، شاه‌نشین، زمستان و تابستان نشین، طاق‌های هلالی، آجرکاری سردر پنجره‌ها، تزیینات آجرکاری، طاقچه‌های زیبا و دیوارهای قطور از ویژگی‌های این خانه تاریخی است.

: در حال حاضر این خانه محل نمایش عکس‌ها، آثار فرهنگی، صنایع‌دستی و … است.